Timișoara – miasto wielu kultur

Timișoara to miasto położone w zachodniej Rumunii, Europejska Stolica Kultury 2023, która zachwyca historią i wielokulturowością. Wpływy Imperium Osmańskiego, Austrii i Węgier są tu widoczne nie tylko w architekturze, lecz także w węgierskiej nazwie miasta Temesvár, pochodzącej od nazwy rzeki Temes (Temesz) oraz słowa vár (twierdza). Choć językiem urzędowym jest tu język rumuński, usłyszymy również węgierski, serbski i niemiecki, a spacerując po mieście dostrzeżemy, że wielojęzyczność i różnorodność kultur tworzą tu wyjątkowy klimat otwartości i wzajemnego szacunku.

Twierdza Timișoary

to historyczna budowla z XIV w., wokół której rozrosło się miasto. Do dziś jest żywym tematem rozmów wśród mieszkańców, wspominających jej dawną świetność. W 1552 r. twierdza została zdobyta przez Osmanów i pozostała pod ich panowaniem przez 150 lat. Po zakończeniu wojen z Imperium Osmańskim przejęli ją Habsburgowie i przebudowali w nowoczesną fortecę. Pozostaje ona ważnym punktem turystycznym na mapie miasta, choć dziś możemy oglądać jedynie jej pozostałości.

Katedra katolicka

Trzy ważne place

to najbardziej malownicza część Starego Miasta. Wprawdzie nie wszystkie historyczne budowle zdołano odrestaurować, lecz ciekawa architektura przyciąga turystów, zachęcając do nastrojowych spacerów. Pierwszy i najstarszy to Plac Zjednoczenia (Piața Unirii) z Pałacem Barokowym (Palatul Baroc), będącym obecnie siedzibą Muzeum Sztuki i secesyjnym Domem Pod Lwami (Casa cu Lei) z XIX w. Drugi to Plac Zwycięstwa (Piața Victorie) – to tu 20 grudnia 1989 r. rozpoczęła się antykomunistyczna rewolucja. Dziś jest on sercem kulturalnego i naukowego życia miasta – stoją przy nim Opera i Teatr Narodowy oraz modernistyczny gmach Politechniki. Na trzecim placu – Placu Wolności (Piața Libertății) historia spotyka się z nowoczesnością, gdyż w Starym Ratuszu (Primăria Veche) z XVIII w. uczą się studenci Wydziału Muzycznego Uniwersytetu Zachodniego. Dzięki nim i studentom Politechniki Stare Miasto codziennie tętni życiem, a liczne kawiarnie pełne są młodych ludzi. Wszędzie tu wypijemy dobrą kawę i zjemy pyszne lody.

Kultury i religie

spotykają się w Timișoarze od wieków. Szczególnie widać to w świątyniach odzwierciedlających duchowe dziedzictwo regionu. Imponującą budowlą sakralną jest stojąca przy Placu Zwycięstwa rumuńska katedra prawosławna, czyli Sobór Trzech Świętych Hierarchów z lat 30-tych XX w. Z jedenastoma wieżami i wyglądem bajkowej twierdzy jest symbolem miasta. Niedaleko, na Placu Zjednoczenia, stoją dwie inne świątynie: katolicka Katedra Św. Jerzego (Catedrala Sfântul Gheorghe din Timișoara) z 1774 r. oraz odwrócona do niej tyłem barokowa cerkiew serbskiej wspólnoty prawosławnej z XVIII w. (Catedrala Ortodoxă Sârbă), czyli Sobór Wniebowstąpienia Pańskiego. O żydowskiej historii miasta przypominają dwie XIX-wieczne synagogi, z których bardziej okazała, Synagoga w dzielnicy Cetate, po renowacji pełni m.in. funkcję sali koncertowej.

Rumuńska katedra prawosławna

Niemiecka mniejszość i niemiecki teatr

są tutaj od dziesięcioleci. Tak samo aktywnie działają niemieckojęzyczna szkoła, niemiecka księgarnia i lokalna niemiecka rozgłośnia radiowa. Teatr jest teatrem państwowym (Deutsches Staatstheater) – mieści się w skrzydle Rumuńskiego Teatru Narodowego, a sztuki są wystawiane w języku niemieckim z angielskimi i rumuńskimi napisami. Obecność mniejszości niemieckiej w Timișoarze związana jest z polityką przesiedleńczą Cesarstwa Austriackiego po wygranej wojnie z Imperium Osmańskim (1714–1718), kiedy to postanowiono o przesiedlaniu mieszkańców z dzisiejszych południowo- zachodnich Niemiec na obszary Kotliny Panońskiej, m.in. do Banatu. W Rumunii określa się tę grupę jako Banater Schwaben, a ciekawostką jest, że jedna z tutejszych winnic produkuje rumuńskie wina o nazwie Schwaben Wein. Warto ich spróbować do regionalnych potraw znakomitej rumuńskiej kuchni.

Dzień Solidarności Polsko-Rumuńskiej

ustanowiony na dzień 3 marca przez polski i rumuński parlament to symboliczny gest przyjaźni, nawiązujący do wspólnych momentów w historii naszych krajów – sojuszy zawieranych w dwudziestoleciu międzywojennym, udzielenia schronienia polskim władzom po wybuchu II wojny światowej, pomocy w przetransportowaniu w bezpieczne miejsca polskich zasobów złota oraz zabytków o dużej wartości historycznej z Krakowa i Warszawy, takich jak Szczerbiec czy Polskie Insygnia Koronacyjne. Natomiast po trzęsieniu ziemi w 1977 r. Polacy zbudowali w Bukareszcie szpital funkcjonujący do dziś jako ośrodek medyczny dla dzieci.

Muzeum Rewolucji

leży na szlaku większości turystycznych wędrówek. Opowiada o końcu lat 80-tych XX w. jako czasie przemian w krajach byłego bloku wschodniego, których symbolem w Rumunii jest Timișoara. To tu mieszkańcy przeciwstawili się dyktaturze Nicolae Ceaușescu, stając w obronie ewangelickiego pastora László Tőkésa. Wydarzenie to zapoczątkowało protesty w całym kraju, które doprowadziły ostatecznie do upadku komunistycznego reżimu, zakończonego krwawym rozliczeniem z rumuńskim dyktatorem. O walce z komunizmem w Polsce (już na początku lat 80-tych) jest w Muzeum niewiele informacji, ale znajdziemy tam zdjęcia Jana Pawła II i ks. Jerzego Popiełuszki oraz notatki ze stanu wojennego.

Po Timisoarze spacerowali: Filip Rymaszewski, Maja Murawska i Agata Czerniakowska

Rzeka Bega

Po trudach zwiedzania warto odpocząć nad przepływającą przez miasto rzeką Begą – wzdłuż brzegów ciągną się zadbane ścieżki spacerowe i rowerowe otoczone kwitnącą roślinnością, a po rzece kursuje wodny tramwaj vaporetto pozwalający spojrzeć na miasto i jego mosty z perspektywy wody. Spacerując po bulwarach i parkach spotkamy mieszkańców Timișoary, którzy chętnie opowiedzą nam o swoim mieście. O Polsce i Polakach wyrażają się z dużą życzliwością.

Grażyna Strzelecka Dr Grażyna Strzelecka, germanistka, w latach 2006–2011 kierownik Centrum Kultury Polskiej w Monachium, obecnie pracuje na Uniwersytecie Warszawskim. W ramach projektu Polska i Niemcy dla młodych ludzi przemierzyła w 2020 r. ze studenckim zespołem naukowym ponad 2000 km po Niemczech i drugie tyle po Polsce. Członkowie zespołu są współautorami Alternatywnego Przewodnika po Polsce.