Dodaj im skrzydeł czyli sztuka chwalenia

Pochwała i jej liczne oblicza

Pochwała to wypowiedź, w której mówiący wyraża się dobrze o kimś lub o czymś. Chwalić to inaczej: komplementować, pochlebiać, oddawać cześć, otaczać kogoś wielkim szacunkiem, ubóstwiać, uwielbiać, wielbić, akceptować, aprobować, opowiadać się za czymś, uznawać, wyrażać się o kimś z uznaniem, zalecać, sławić, wyrażać się z szacunkiem, wyrażać się z uznaniem, zachwycać się, doceniać.

Jak postawa innych wpływa na nas samych?

Ważną rolę w rozstrzygnięciu kwestii naszego znaczenia odgrywa zwykle postawa otoczenia. My, ludzie, mamy tendencję do skupiania się głównie na słabościach. Zapominamy o tym, jak ważne jest wzmacnianie mocnych stron, bo to właśnie buduje poczucie siły. Widzę dwie drogi do tego, by człowiek poczynił większy wysiłek: chwalenie go w odpowiedni sposób za to, co już osiągnął, oraz pobudzanie go do dalszych aktywności.

Pochwała jako komunikat zwrotny

Przestawienie się na informacje zwrotne, które budują nastawienie na rozwój, w praktyce wcale nie jest łatwe. Pochwały typu: „Jesteś taki mądry”, „Masz do tego talent”, są w nas bardzo silnie zakorzenione i wypowiadamy je bez większego namysłu, nawykowo. Pochwały muszą być uzasadnione. Nieumiejętne chwalnie może doprowadzić do sytuacji, w której pomyślimy: „Zawsze byłem chwalony i nadal chcę być, a jak już mnie nie chwalą, to się dziwnie z tym czuję”. Dziecko staje się uzależnione od pochwały, pozytywnej oceny, co ma wpływ na jego dorosłe życie. Niepochwalone czuje się „do niczego”.

Zmień „muszę” na „chcę”

Chwaleniu nie sprzyja również językowa konstrukcja wzmacniających słów. Używane są one bowiem z przymusem, czyli: „Muszę cię pochwalić”, „Muszę ci pogratulować”, „Muszę przyznać ci rację”. Zamiana „muszę” na „chcę” nadaje lekkości pochwale: „Chcę ci pogratulować”, Chcę ci podziękować”, „Chcę przyznać ci rację”. Warto więc zamienić „muszę” na „chcę”.

Jak chwalić, aby budować realne poczucie własnej wartości?

1. Opisz, co widzisz, słyszysz bez ocen. „Widzę odkurzony dywan, czyste meble i złożone ubrania”
2. Opisz, co czujesz. „Miło jest wejść do takiego pokoju”
3. Podsumuj godne pochwały zachowanie dziecka. „Ułożyłeś książki i zeszyty na jednej półce, rozdzieliłeś płyty z filmami i grami. To się nazywa porządek”
4. Pytaj (zadając pytania, poznajemy ludzi i wspieramy ich w poznawaniu samych siebie). „Długo pracowałeś, porządkując pokój?”
5. Stosuj komplementy pośrednie. „Jak to zrobiłaś?”
6. Stosuj komplementy bezpośrednie. „Widzę, że wykazałeś się dużą odwagą, podejmując decyzję o pomocy koledze”

Pułapki pochwały, czyli jak NIE chwalić

1. Najlepszą pochwałę „rujnuje” wyraz „ale”. „Cieszę się ze posprzątałeś łazienkę, ale szkoda że wanna jest źle umyta”
2. Warto unikać takiej pochwały, w której ukryte jest przypomnienie wcześniejszego niepowodzenia danej osoby. „Dziś dobrze czułam się z Tobą na imieninach u cioci Ani, szkoda że nie zachowywałaś się tak tydzień temu”
3. Dzieci przyzwyczajone przez długi czas do ocen (dobrze, źle) i etykiet (jesteś wspaniały, jesteś grzecznym chłopcem) początkowo słysząc tylko nową formę pochwały (opis), dopominają się o ocenę („Ale jesteś zadowolona?”). Warto wtedy odpowiedzieć na to pytanie pytaniem („A Ty jesteś zadowolony?”).
4. Lepiej unikać komunikatów „Wiedziałam, że sobie poradzisz” – wtedy bowiem dajemy wyraz własnej pewności siebie niż chwalimy daną osobę. Lepiej powiedzieć „To był trudny test, wygląda na to, że jesteś z siebie zadowolony”.

Słowa w naszych domach

Słowa mogą w sposób zdecydowany wpłynąć na atmosferę panującą w waszych domach. Zastanówcie się, jak wiele różnorodności, zabawy, uśmiechu, budujących słów wnosicie do waszych domów? Warto kierować naszą uwagę na to, co dobre w drugim człowieku. Dobre słowo i uznanie, którym podzielimy się z najbliższymi na pewno przyczyni się do rozwoju naszych relacji. Możecie jeszcze dziś podziękować Waszym bliskim, zaczynając od słów: „Wiesz, uświadomiłam sobie, że nigdy dotychczas nie podziękowałam ci za to, że…”

Monika Młodzianowska